Współczesne miasta rozwijają się w tempie, które dotychczas nie było nam znane. Liczne przekształcenia przestrzeni często zmieniają teren nie do poznania dla jego starych mieszkańców. Jednym z ciekawszych zjawisk dot. takich modyfikacji jest tzw. gentryfikacja. W artykule dokładnie wytłumaczymy, czym jest gentryfikacja, jakie są jej dobre i złe strony oraz podamy Ci przykłady tego zjawiska wśród polskich miast.
Czym jest gentryfikacja?
Gentryfikacja oznacza proces zmiany charakteru danego obszaru miasta, który wiąże się ze wzrostem cen nieruchomości oraz poprawą jakości życia mieszkańców. Najczęściej gentryfikacji ulegają starsze, zaniedbane części miasta, które mają spory potencjał ekonomiczny.
Gentryfikacja obejmuje proces rewitalizacji budynków, a także poprawę infrastruktury (nowe połączenia komunikacyjne).
Ciekawostka:
Gentryfikacja to pojęcie wywodzące się z angielskiego słowa „gentry” oznaczającego arystokrację lub inne wyższe klasy społeczne (np. mieszczaństwo). W języku polskim często używa się także terminu „uszlachetnianie przestrzeni miejskiej”.
Gentryfikacja wsi
Gentryfikacja wsi jest jednym z przejawów urbanizacji wsi, która coraz bardziej upodabnia się do małego miasta. Obejmuje np. kurczenie się udziału wartości rolnictwa w rozwoju przestrzeni oraz przejawy miejskiego stylu życia, takie jak: tworzenie większych sklepów czy punktów usługowych.
Po co dokonuje się gentryfikacji przestrzeni?
Czynniki ekonomiczne są głównym motorem takich działań. Kamienice położone w centrum są doskonałym punktem lokalizacyjnym dla firm, ale także stanowią wizytówkę miasta. Wygląd zaniedbanej robotniczej dzielnicy nie zachęca turystów do zachwycania się zabytkową architekturą. Uszlachetniając przestrzeń, miasto wpływa na poprawę swojego wizerunku w branży turystycznej.
Co więcej, dzielnica po rewitalizacji zyskuje także na wartości rynkowej, co wiąże się ze wzrostem cen nieruchomości. Do centrum zaczynają przeprowadzać się osoby o stosunkowo wysokim statusie materialnym.
Jak przebiega proces gentryfikacji?
Proces gentryfikacji może przebiegać odgórnie lub oddolnie.
Gentryfikacja odgórna
Gentryfikacja odgórna często rozpoczyna się od sprzedaży kamienicy prywatnym inwestorom przez władze miasta. W dużej mierze takie działania są uwarunkowane słabą kondycją finansową danego obszaru.
Gentryfikacja oddolna
Najczęściej gentryfikacja odbywa się oddolnie. Przedstawiciele miasta domagają się gentryfikacji ze względu na niskie wartości estetyczne okolicy. Następnie firmy deweloperskie lub władze samorządowe decydują o przekształceniu przestrzeni.
Zalety i wady procesu gentryfikacji
Przemiany dokonujące w skutek procesu gentryfikacji mają jasne i ciemne strony.
Bez wątpienia rewitalizacja kamienic czy poprawa infrastruktury sprawiają, że dana dzielnica jest bardziej estetyczna. Wpływa to na poprawę życia mieszkańców oraz wizytówki miasta. Istotne są także kwestie ekonomiczne, gdyż proces gentryfikacji prowadzi do wzrostu cen mieszkań oraz bardziej żywego zainteresowania turystów zabytkowymi kamienicami.
W przekształcaniu przestrzeni miasta można dostrzec także mniej optymistyczne skutki. Gdy gentryfikacja obejmuje rewitalizację przez prywatnych inwestorów, szerokie spektrum lokatorów, którzy dotychczas zamieszkiwali daną okolicę, musi opuścić budynek. Jest to związane ze znaczącym wzrostem wartości mieszkania. Brzmi to dość drastycznie, jednak tak właśnie często działa gentryfikacja. Z tym zjawiskiem wiąże się dość głośny na początku XXI wieku w Polsce proceder tzw. czyszczenia kamienic.
Gentryfikacja często także jest początkiem końca dla lokalnych przedsiębiorców. Małe sklepiki i punkty usługowe są zastępowane znanymi i bardziej atrakcyjnymi pod kątem wizualnym sieciówkami.
Gentryfikacja na świecie
Choć w Polsce proces gentryfikacji jest dość popularny, to w porównaniu do innych państw europejskich nie jesteśmy nim aż tak dotknięci.
Jeden z bardziej słynnych procederów przekształcania przestrzeni miał miejsce w londyńskiej dzielnicy Islington w latach 60. Temat ten został bardzo dokładnie opisany przez brytyjską socjolog Ruth Glass w poczytnej książce „London: aspects of change” z 1964 roku. Autorka przedstawiła w niej przemiany dokonujące się w dzielnicy, której skutkiem było zastąpienie bardzo ubogich warstw ludności przez osoby o wysokim statusie materialnym. Obecnie ceny w Islington są nieosiągalne dla większości nabywców, a jeszcze 60 lat temu „ulicami” przechadzały się stada bydła.
Wyraźny proces gentryfikacji rozpoczął się także w 1990 roku w Niemczech (po zjednoczeniu Niemiec Wschodnich). Dzielnice Berlina bardzo szybko uległy przekształcaniu, który inicjowali przedsiębiorcy z zachodnich landów.
Gentryfikacja w Polsce
W Polsce obserwujemy bardzo wyraźny proces gentryfikacji Pragi. Ta dzielnica Warszawy przyciąga spore grono turystów, dzięki doskonale zachowanych zabytkom (znajduje się tutaj najwięcej przedwojennej zabudowy). Niemały wpływ ma także wkład miasta w infrastrukturę dzielnicy. Otwarta w 2016 roku druga linia metra stanowi doskonałe połączenie z centrum, a liczne linie tramwajowe, autobusowe i kolejowe ułatwiają dotarcie do każdej części miasta. Atrakcyjność terenów zielonych, rozwój gastronomii i ogromny uniwersytet prywatny (SWPS, który ma aż 18 000 studentów) dodatkowo podnoszą wartość tej dzielnicy z perspektywy inwestorów.
Nic więc dziwnego, że Praga zaczyna stanowić połączenie dwóch światów, w którym przedwojenna zabudowa kontrastuje z nowoczesnymi apartamentowcami – owocami działań współczesnych deweloperów.
W ostatnich latach całkiem ciekawe przemiany przestrzenne zachodzą także w Nowej Hucie – dawnej robotniczej dzielnicy Krakowa. Wizerunek tej okolicy zmienia się z roku na rok. Niegdyś uważana za najniebezpieczniejsze miejsce do zamieszkania, aktualnie zdobywa całkiem spore zainteresowanie ze strony młodych osób poszukujących mieszkania w atrakcyjnej cenie. Dodatkowe wysiłki miasta, które są żywo widoczne w centralnych częściach dzielnicy, zachęcają do odkrywania tej części Krakowa na nowo. A poprawa infrastruktury przyczynia się do wspomnianego już wyżej rosnącego zainteresowania osób prywatnym nieruchomościami właśnie w Nowej Hucie.
